Maltese-English?

André Borg

It-tagħlim tal-lingwi minn dejjem kien meqjus fost l-aktar importanti fl-iżvilupp pedagogiku tat-tfal. Dan specjalment f’Malta fejn minkejja li pajjizna jħaddan lingwa unika li biha jitħadded dan il-poplu, is-sistema edukattiva tagħna tingħata u bbażata fuq textbooks barranin, u bl-istess mod l-eżamijiet sa mill-ewwel snin tat-tagħlim ‘il quddiem.

Għandna naraw dan il-fattur bħala vantagg għalina l-Maltin, li minn eta’ zgħira diġa nkunu prattikanti f’zewġ lingwi kuntrarju għal tfal oħra f’pajjiżi barranin inkluż fl-Amerka fejn lingwi barranin jiġu mgħallma separatament u mhumiex intrinsiċi fis-sistema edukattiva kif għandna aħna.

Min naħa l-oħra huwa hazin il-preġudizzju li jeżisti f’certu skejjel jew ċrieki socjali fejn donnu hemm ċertu stmerrija lejn l-użu ta’ l-Ingliz jew il-Malti. Issib skejjel f’Malta li jikkastigaw l-istudenti għaliex ikunu lissnu kelma bil-Malti, filwaqt li ssib ukoll skejjel oħra fejn l-Ingliz ma jingħatax priorita’ bir-raġunament li aħna Maltin u nitkellmu bil-Malti biss. Iż-żewg ċirkustanzi huma ta’ ħsara għat-tfal li diġa jitilgħu bi preġudizzji li jibqgħu iġorru matul ħajjithom.

L-Aċċent Ingliż f’Malta

Ħafna drabi jsir tmaqdir li l-aċċent Ingliż ta’ ħafna Maltin fih karatteristiċi distinti li faċli tagħrafhom minn aċċenti oħra tal-Ingliż madwar id-dinja. L-uzu tat-‘th’, l-‘r’ u fonetici oħra jinstemgħu xi ftit iebsin. Dan ħazin? L-Ingliz bħal kull lingwa internazzjonali oħra mitkellma, inkluż il-Franċiż, l-Għarbi u anke lingwi Afrikani jew Asjatiċi fihom ċertu varjazzjonijiet fl-aċċent. Tista' faċilment tgħaraf aċċent Ingliz-Amerikan minn aċċent Ingliz-Karibbew, jew Ingliż-Slaviku. Fir-Renju Unit ukoll ivarja l-aċċent Ingliż. Jeżistu l-hekk imsejħa East End cockney, Birmingham Brummy, Scouse Liverpool, Mancunian English, Northern Dialects u oħrajn. Anke f’servizz tal-aħbarijiet fuq stazzjon Brittaniku ukoll ivarja l-aċċent minn ġurnalist għall-ieħor. L-aċċenti jirriflettu ħafna t-tqassim soċjo-ġeografiku tas-soċjeta’.

Għaldaqstant ma naħsibx li hu ħazin li f’Malta għandna aċċent Ingliz partikolari, bl-istess mod li jeżisti f’reġjuni u kontinenti oħra madwar l-erbat irjiet tad-dinja. Jekk huwa aċċettat aċċent Gamajkan, u aċċent Awstraljan għaliex l-aċċent Malti meqjus ħamallu?

RP (Received Pronounciation)

Din hija dik li nirreferu għaliha bħala l-verżjoni ‘standard’ tal-lingwa. Ġeneralment huwa aċċent li jintuża fuq meżżi tal-medja nazzjonali. It-Taljan tar-RAI jew l-Għarbi tal-MBC jużaw il-verżjoni standard tal-lingwa bil-għan li tinftiehem mill-aktar firxa wiesgħa ta’ nies possibbli. L-Għarbi fl-Alġerija mhuwiex l-istess wieħed mitkellem fl-Eġittu, fil-Ġordan jew fl-Iraq! Hemm distinzjonijiet kbar derivati mill-Għarbi Klassiku li bih huwa miktub il-Koran.

Fl-Italja l-aċċent Milanesk ivarja bil-kbir minn Naplitan jew djalett Sqalli. Anke' n-naħat ta’ Piemonte viċin l-Awstrija mad-djalett fil-Basilicata jvarja sew. Madankollu fl-iskejjel jiġi mgħallem it-Taljan ‘standard’ kif diġa rreferejt għalih bħala l-RP.

L-Ingliz sfurzat

F’Malta għandna bilingwisti li kapaċi jitkellmu kemm l-Ingliż kif ukoll il-Malti b’mod liberu u b’ċertu għarfien tal-lingwi. Fuq kollox, anke magħrufin fost l-Ewropej li l-Maltin uħud mill-aktar popli li kapaċi jitkellem b’lingwi differenti meta t-Taljan, Franċiz, Ġermaniż u Spanjol huma wkoll prattikati sew.

Madankollu l-uzu ta’ lingwi barranin jistona meta l-aċċent uzat ikun wieħed sfurzat, imġebbed jew artifiċjali. Fost dawn insemmu l-ilħna li jinstemgħu fl-Automatic telephone operators li ġeneralment huma pprogrammati b’lehen femminili rekordjat b’Ingliz imqanzah. L-istess fuq meżżi tax-xandir inkluż aħbarijiet, fejn ġieli tisma' newscasters li għalihom l-Ingliż mhuwiex naturali jużaw frażijiet imġebbdin li jinstemgħu foloz fuq it-televiżjoni biex nimitaw l-‘aċċent’ standard.

X’jirriżulta?

Jirriżulta li l-Maltin poplu bħal ħaddieħor li għandu influenzi esterni jaffettwaw l-aċċent użat fil-lingwa Ingliża. Min jitkellem Ingliż b’laqta Maltija, ma jkun qed jagħmel xejn ħazin, kif wara kollox għandhom l-aċċent tagħhom għexieren ta’ pajjiżi oħra madwar id-dinja. L-aċċent jagħtik identita’, u l-aċċent ‘Malti’ fl-Ingliz itina identita’ partikolari tagħna l-Maltin.

Fuq kollox kemm l-Ingliż u anke l-Malti għandhom jiġu rispettati, u bl-ebda mod m'għandu jkun hemm preġudizzju kontra xi lingwa hi x’inhi. Importanti li t-tfal tal-iskola sa minn eta’ zgħira jitghallmu jitkellmu biz-żewġ lingwi (u possibilment anke b’lingwi oħra), inkella jsibu ċertu tbatija fl-eżamijiet aktar ‘il quddiem. Isibu wkoll problema biex jesprimu ruħhom b’iktar minn lingwa waħda u dawk l-iskejjel fejn l-Ingliz jew il-Malti qed jiġi imwarrab, jew agħar minn hekk jekk qed jinħoloq preġudizzju kontra min juża lingwa u mhux oħra, allura dan hu żball kbir li s-sistema tagħna għandha tindirizza. Tfal ta’ għaxra, ħdax-il sena li ma jkunux kapaċi jitkellmu tajjeb bl-Ingliż, jew dawk li għalihom il-Malti hija lingwa barranija, allura ma naħsibx li jkunu ħadu l-aħjar edukazzjoni li jistgħu jieħdu!